Ontharden in actie: een blik achter de schermen van Breekijzer en stad Kortrijk

Samen met Breekijzer en Trage Wegen ging de stad Kortrijk de uitdaging aan om buitensporig verharde gemeentewegen in kaart te brengen om te ontharden. Vlaanderen heeft namelijk het dichtste netwerk aan verharde wegen van Europa. Dit heeft grote gevolgen voor klimaatadaptatie, natuurversnippering en nog veel meer. Een onthardingsstrategie geeft heel wat kansen voor natuur én de inwoners van je gemeente. Maar hoe verloopt zo’n traject eigenlijk in de praktijk? In dit artikel nemen we je mee op pad. Aan de hand van foto’s en getuigenissen, van Didi en Liesbeth van de Stad Kortrijk en Dré van Breekijzer, ontdek je hoe de samenwerking verliep tijdens het onthardingstraject. Laat je inspireren en ontdek hoe jij in jouw gemeente doordacht kan ontharden.

Kaart met te ontharden wegen
Op deze locaties

Breekijzer stelde de juiste vragen tijdens de fietstocht. We gingen dieper in op waarom een weg tot het ‘spijtbeton’ uit het verleden behoort en hoe we dit kunnen omturnen naar méér dan een weg. 

Didi Naessens  -  Beleidsmedewerker natuur en water stad Kortrijk

Stap 1. Voorbereiding: in kaart brengen van het onthardingspotentieel 

Tijdens de voorbereiding wordt het onthardingspotentieel in kaart gebracht. Hoe begin je daaraan?

Dré: Gemeentes hebben vaak veel ervaring met wegenwerken. Maar we merken een groeiende ambitie om gemeentewegen om te toveren tot aangename en gezonde verblijfsruimtes. Een digitale kansenkaart brengt verschillende diensten samen rond de gedachte: “Waar kunnen we beter?” Op de eerste werksessie leggen we onze GIS-analyse op tafel, en besluiten we samen welke gebieden kansrijk zijn: waar draagt ontharding bij aan diverse gemeentelijke beleidsdoelen?

Kaart Kortrijk met te ontharden wegen
Deze kaart geeft aan waar ontharding intern bij de gemeente al op de radar staat, enerzijds omwille van de aanwezige oververharding en anderzijds omwille van ruimtelijke plannen en ambities. 

 

Op basis van een GIS-analyse van het wegennet wordt een werkkaart gemaakt die de theoretische onthardingskansen toont. Zo wordt er bijvoorbeeld gekeken naar adresdichtheid. De plaatsen waar er veel huizen staan en veel verharding is, zijn meestal wel gekend door de gemeente. Maar soms is er een smalle weg die naar één enkel adres gaat: dat zijn de “blind spots.” Verharding in de breedte wordt sneller opgemerkt dan verharding in de lengte. Met deze opportuniteitscan kunnen we oververharding driedimensionaal in kaart brengen.

 


Stap 2. Met de fiets op verkenning: met de onthardingsbril op de neus door de gemeente fietsen: de ogen gaan open bij eigen goede praktijk en bij 'spijtbeton' uit het verleden.

Wat vond je goed aan die verkenning? Wat kwam je er te weten?

Liesbeth: Sinds de fietstocht kijk ik op een andere manier naar wegenis. Voetpaden zijn niet noodzakelijk op elke locatie of je kan ervoor kiezen om aan één kant van de straat een voetpad te voorzien. Door bepaalde straten minder breed in te tekenen, creëer je extra ruimte voor groen en water.

Didi: Breekijzer stelde de juiste vragen tijdens de fietstocht. We gingen dieper in op waarom een weg tot het ‘spijtbeton’ uit het verleden behoort en hoe we dit kunnen omturnen naar méér dan een weg. Soms met suggesties voor een gefaseerde aanpak waar nodig, soms met een meer ingrijpende visie die net dat tikkeltje verder gaat dan de standaard ideeën. Er wordt echt wel out of the box gedacht.

Op de fiets door de gemeente - wat kwamen we tegen? Deze weg met tractorsluis is een opstap naar een rustigere fiets- of landbouwweg met bijvoorbeeld een bomenrij in bredere berm.

 

Op de fiets ervaren we samen de rust en landschappelijkheid van een halfverharde weg door de open ruimte.

 

Stap 3. Aan de slag: prioriteiten bepalen en ambitie uitspreken voor het vervolg aan de hand van een totaalkaart, potentienota, maquette-oefening, longlist en een plan van aanpak.

Welke plekken worden onthard en waarom zijn deze het meest interessant?

Dré: Veel besturen zien ontharding van gemeentewegen in eerste instantie binnen de bebouwde kern. In de groene rand van Kortrijk vonden we een weg die beter als ecologische corridor zou kunnen werken dan als sluipweg. Minder persoonlijke belangen, minder nutsleidingen, meer natuur voor de Kortrijkzanen: het start met dromen en kansen erkennen.

Didi: Dat wil ik zeker onderschrijven! Breekijzer en Trage Wegen zijn er in geslaagd om ons kansen te doen herkennen voor ontharding in de open ruimte. We waren er niet blind voor, maar vonden dit toch soms moeilijker te verdedigen of te koppelen aan andere beleidsdoelstellingen dan ontharding in de stadskern.

Een maquette-oefening hielp om de Condédreef te herdenken. Hier is nu meer ruimte voor een groenere schoolomgeving met veilig en traag verkeer.

 

Stap 4. Resultaten

Welke meerwaarde heeft dit traject voor de gemeente gebracht?

Dré: Kortrijk legt de lat al hoog: ze vergroenen hun publieke ruimtes tijdens de totaalrenovatie. Met dit traject menen we die ambitie een deel verlegd te hebben naar hun herstel- en onderhoudsprogramma.

Zijn jullie tevreden over het (tussentijdse) resultaat? Zouden jullie andere gemeenten ook aanraden om zo’n traject te volgen?

Didi: Het zette ons allemaal nog eens extra op scherp en leverde al mooie vervolgtrajecten op om onze onthardingscultuur verder uit te rollen. We spreken tegenwoordig heel vaak over koppelkansen. Ook in dit traject kwamen heel wat koppelkansen naar boven. Toch vond ik de sterkte van dit traject ook dat er heel veel kansen zitten in het ont-koppelen van functies. Concreet bespraken we hoe we een hoogwaardige fietsverbinding, kwalitatieve groenverbinding, landbouwverkeer, autoverkeer en aangename trage wandelwegen konden spreiden over drie parallelle wegen. Opdracht was hier: eerst ontkoppelen, om daarna terug enkele functies te bundelen, maar niet alle functies op alle drie de wegen. Kortom: soms zijn er meer (kwalitatieve) koppelkansen te bekomen door ze te spreiden over parallelle wegen.

Een concreet voorbeeld: straatwater stroomt nu eerst naar bloemperken en dan pas naar de straatkolk. We besloten dat dit nóg beter kon door de perken anders te profileren.



Zelf een onthardingstraject volgen in jouw gemeente? Laat je ondersteunen door Trage Wegen en Breekijzer en contacteer anton@breekijzer.be

Dit project kwam tot stand met de steun van de provincie West-Vlaanderen.

Aanbod